Op avontuur: kleuters als ontdekkingsreizigers

Wat is de overeenkomst tussen een zeevaarder die op zoek is naar nieuw land en een kind dat voor het eerst het onbekende straatje om de hoek verkent? Allebei zijn ze op hun eigen manier ontdekkingsreizigers en jagen ze het avontuur na! Onbevangen, nieuwsgierig en open voor het onbekende. Een gevoel van avontuur - van groot tot klein - brengt kinderen in beweging en leert ze vol vertrouwen zichzelf en de wereld te ontdekken. Ook in het klaslokaal! Als leerkracht speel je een belangrijke rol in het faciliteren van deze expedities. In dit artikel ontdek je hoe je ruimte maakt voor avontuurlijk leren en de innerlijke ontdekkingsreiziger in ieder kind stimuleert. “Laten we op avontuur gaan!” 

Over de auteur… Jason Fredrick van Eunen is de oprichter van het inspiratieplatform Nieuwsgierig Denken en specialist nieuwsgierigheid. Tijdens zijn gastlessen ontdekken kinderen alles over hun eigen nieuwsgierigheid en hij ondersteunt leerkrachten om nieuwsgierig denken en doen tot leven te brengen in hun klaslokalen.

Nieuwsgierigheid: het startpunt van elk avontuur

Voor jonge kinderen zit de wereld vol met raadsels en verwonderingen waarmee ze voor het allereerst in aanraking komen. Van het eerste sneeuwvlokje dat op hun hand valt, een woord dat ze nog niet kennen tot de eerste schooldag met allemaal nieuwe kinderen. Al het nieuwe voelt als een ontdekkingsreis waarin deuren tot nieuwe werelden op een kiertje worden gezet. Bij kleuters uit zich dat in een grote stroom van nieuwsgierige vragen over alles wat ze zien, horen of voelen. “Wat gebeurt er als…”, “Hoe kan het dat… ?", “Zou het kunnen om…”. Als leerkracht kun je bewust een ontdekkingsreis starten door actief hun nieuwsgierigheid te prikkelen, bijvoorbeeld via het aanreiken van materialen die uitdagen tot verkennen, ze mee te nemen in onbekende situaties of door je les te starten een raadsel en mysterie waar niet direct een antwoord op is. Door de kinderen uit te dagen om te experimenteren en te onderzoeken, leren kinderen hoe dingen werken en leren ze te vertrouwen op hun nieuwe kennis en vaardigheden. Iets dat ze niet kennen en graag willen begrijpen, laten ze niet zomaar los en is een sterk vertrekpunt voor een ontdekkingsreis.

Gebruik fantasie als springplank voor ontdekkingen

Dat plasje water op het schoolplein? Dat kan een oceaan zijn om doorheen te varen! De zandbak? Als je daar met blote voeten doorheen loopt, voel je lava! Kleuters kunnen volledig opgaan in de fantasiewereld en ontdekken ze het onbekende als ontdekkingsreizigers! Als leerkracht en begeleider kun je deze verbeeldingskracht benutten als een vonk tot avontuur voeden door ze te inspireren met prikkelende vragen en uit te dagen om verder te denken dat wat iets letterlijk is. “Wat als deze doos een schatkist was?” Of “Hoe zou het zijn om te kunnen vliegen?”. Laat ze vrij om de grenzen van hun fantasie op te zoeken zonder toe te werken naar ‘juiste’ antwoorden. Wie weet waar het jullie brengt! Samen met kleuters een avontuur inbeelden helpt ook om voorbereid te zijn op eventuele uitdagingen door te voorspellen wat er allemaal zou kunnen gebeuren. Door met de kleuter in gesprek te gaan over eventuele uitdagingen tijdens hun ontdekkingsreizen, help je ze om met meer vertrouwen zelf te ontdekken. 

Avonturen op maat voor jonge ontdekkingsreizigers

Niet alle ontdekkingsreizigers beklimmen hoge bergen of varen wilde zeeën. Niet alle ontdekkingsreizigers zoeken het ver weg; sommigen vinden verwondering dichtbij. Jonge kinderen laten dit ook goed zien: waar de een de hoogte glijbaan beklimt, vindt de ander het dichter bij de grond interessanter. Beide zijn ontdekkingsreizigers, maar op hun eigen manier. Voor sommigen is het zelfs pas leuk als het een beetje spannend is. Als leerkracht is het belangrijk om deze verschillen te herkennen en daarop in te spelen. Een goed avontuur past niet alleen bij de interesses van een kind, maar ook bij hun grenzen. Voor de durfallen kun je spannende uitdagingen bedenken, zoals een speurtocht met verborgen aanwijzingen of een hindernisbaan. Voor de bedachtzame ontdekkers kun je rustige activiteiten aanbieden, zoals het observeren van een onbekend voorwerp of het vertellen van een spannend verhaal. Daar kun je ze ook zelf de keuze in geven. Zelf kiezen geeft kleuters eigenaarschap over hun leren. En wie weet, met de juiste begeleiding gaan soms ook met jou een ontdekking buiten hun comfortzone aan, net zoals echte ontdekkingsreizigers dat doen.

Samen op avontuur: jouw rol als gids

Net zoals echte ontdekkingsreizigers vaak met een team reizen, om elkaar te helpen, beschermen en verhalen te delen, helpt het ook kleuters om iemand te hebben die hen ondersteunt, uitdaagt en aanmoedigt. Als leerkracht of begeleider ben je de gids. Je hoeft zeker niet alles voor ze uit te stippelen (juist niet!), maar je bent er voor ze om het ontdekproces te faciliteren, verwonderingen te delen en een veilige omgeving te bieden waarin ze durven te verkennen. Soms kan het lastig zijn om als leerkracht of begeleider de controle los te laten en het proces centraal te stellen in plaats van het resultaat. Denk bijvoorbeeld aan een kleuter die een toren bouwt die steeds omvalt. In plaats van de toren voor hen te repareren, kun je vragen stellen zoals: “Wat denk je dat je anders kunt doen?” Geef ze het vertrouwen om met eigen oplossingen te komen, terwijl ze voelen dat je ze op de achtergrond ondersteunt.

Bovendien blijf jij als gids ook zelf leren van de verwonderingen van de jonge ontdekkingsreizigers! Je bent immers een medereiziger. Hun onbevangen blik op de wereld – waarin alles nog bijzonder, nieuw en spannend is – kan je inspireren om zelf met nieuwe ogen naar bekende dingen te kijken. Samen nieuwsgierig zijn maakt elke reis mooier! Net als echte ontdekkingsreizigers komen jullie terug met de mooiste verhalen om te delen.

De gereedschapskist van een ontdekkingsreiziger

Als je een kleuter alleen al een vergrootglas in hun handen geeft, gaat er een hele nieuwe wereld open en voelen ze zich direct echte onderzoeker! Een notitieboekje verandert kleuters in wetenschappers die hun ontdekkingen vastleggen. Ontdekkingsreizigers gaan altijd op pad met een goed gevulde kist met instrumenten om onderzoek mee te doen. Denk aan een vergrootglas, verrekijker, een zaklamp, notitieboekje en natuurlijk een kompas. Als leerkracht of begeleider kun je de jonge ontdekkers een gereedschapskist bieden voor hun avonturen. Introduceer bijvoorbeeld een ontdekkoffer in je klas met allerlei gereedschap om avonturen mee te beleven. Deze objecten zijn niet zomaar hulpmiddelen; ze vormen zichtbare prikkels die kleuters uitnodigen om speels op onderzoek uit te gaan.

Waarom wachten? Start vandaag nog een avontuur!

Wanneer begin je samen met je kleuters een avontuur? Dat kan natuurlijk elk moment van de dag! Niet elke ontdekkingsreis hoeft even groot te zijn. Zelfs als je maar een kort moment de tijd hebt kun je al ruimte maken voor het gevoel van avontuur. Hieronder lees je vijf ideeën om de innerlijke ontdekkingsreiziger van jouw kleuters tot leven te wekken in het klaslokaal. Op avontuur!

• Rariteit van de Week
• Breng een geheimzinnig object mee voor de kleuters. Laat het nog niet direct zien, maar verstop het eerst onder een doek. Laat ze voelen, ruiken of slechts gedeeltelijk zien. Laat ze door middel van vragen het object ontdekken. 
• Vertel nog even niet wat jullie gaan doen
• Laat ze via een mysterie of hints ontdekken wat er in de loop van de dag gaat gebeuren. Wie kan als eerste raden wat ze deze dag gaan leren?
• Verrekijker tocht
• Maak eenvoudige verrekijkers van WC rollen en ga op avontuur in de school en het lokaal. Geef ze een opdracht mee. Zoek bijvoorbeeld iets dat rond is en hard aanvoelt! Ontdek samen wat deze unieke manier van kijken doet. Wat valt er allemaal op?
• Zoek het geluid
• Speel een mysterieus geluid af op je mobiele telefoon en verstop je telefoon ergens in de klas. Laat de kleuters eerst goed luisteren met hun ogen dicht. Kunnen ze ontdekken waar het geluid vandaan komt?
• Tijdreizen
• Voer samen met je kleuters een gedachte-experiment uit. Reis met jullie ogen dicht samen terug of vooruit in de tijd en probeer samen te bedenken hoe het in die tijd zou zijn. Zo prikkel je de fantasie en verbeeldingskracht.

Dit artikel is geschreven in samenwerking met Kleuteruniversiteit.